İbni Mecdi

On dördüncü ve on beşinci yüzyıllarda yaşamış, fıkıh, nahiv ve astronomi âlimi. İsmi, Ahmed bin Receb bin Tayboğa el-Mecdî’dir. Künyesi Ebü’l-Abbâs olup, lakabı Şihâbüddîn’dir. İbn-i Mecdî ismiyle meşhur oldu. 1366 (H.767) senesinde Kâhire’de doğdu. 1446 (H. 850) de orada vefât etti.

İbn-i Mecdî, önce Kur’ân-ı kerîm’i ezberledi. Minhâc, Hâvî, Elfiye ve birçok kitapları okudu. Fıkıh ilmini, Bülkînî, İbn-ül-Mülakkın, Kemâleddîn Demîrî, Şerâfeddîn Mûsâ bin el-Bâbâ, Şemsüddîn Irâkî’den; ferâiz ilmini Takıyyüddîn bin İzzüddîn Hanbelî’den; Arabî ilimleri de Şemsüddîn Acemî’den öğrendi.

İbn-i Mecdî, çok zekîydi. Fen ilimlerinde az bir zamanda üstün bir dereceye yükseldi. Matematik, astronomi ve geometride sözü sened oldu. Rub’-ı dâirenin kullanımı, astronomik rasatlar ve tablolarhakkında birçok eser yazdı.

Canbekiyye Medresesinde başmüderrislik yaptı. Mütevâzî, emâneti koruyan bir zâttı. Nükteli konuşurdu. Câmi-ul-Ezher yanındaki evinde ibâdetle meşgûl oldu. 1446 (H.850) senesi Zilkâde ayının on birinde Cumartesi gecesi Kâhire’de vefât etti.

Eserleri:

1) Hülâsat-ül-Akvâl fî Mârifet-il-Vakt ve Rü’yet-il-Hilâl: Rub’-ı dâirenin kullanılması, zamânın belirlenmesi ve ayın doğar doğmaz görünmesi hakkındadır. 2) El-Menhel-ül-Azb-üz-Zülâl fî Takvim-il-Kevâkib ve Rü’yet-il-Hilâl, 3) Er-Ravd-ül-Ezher: Müsetter isimli özel rub’-ı dâirenin kullanılması hakkındadır. 4) Tuhfet-ül-Ahbâb, 5) Ed-Dürr-ül-Yetîm fî Teshîli Sinâat it-Takvîm: Takvimin düzenlenmesi hakkındadır. Bu kitap kaybolmuştur. Ancak bu esere yapılan bir şerhten, kitabın mevcudiyeti anlaşılmaktadır. 6) Et-Teshîl vet-Terkîb, 7) El-Kevâkib-ül-Mudî’a fil-Amelbil-Mesâ’il-id-Devriyye: Yıldızların dönme hareketleri ile ilgilidir. 8) Mecma-ul-Mahlûkât fî İlm-in-Nücûm, 9) Cedâvil-üs-Sümût, 10) Düstûr-ul-Neyyireyn: Güneş ve ay hakkındadır. 11) Ikd-ud-Dürer fil-Amel bi’l Kamer, 12) Tekdîr-ül-Kamer, 13) Keşf-ül-Hakâik fî Hisâb-id-derece ved-Dekâik (Aritmetikle ilgilidir). 14) El-Muftekarât-il-Hisâbiyye: Mîrâs taksimâtıyla ilgilidir.